تفسیر آزمایش پتاسیم خون | پتاسیم | K

تفسیر آزمایش پتاسیم خون | پتاسیم | K

پتاسیم خون ( K ) Potassium, Blood (K)

مقادیر طبیعی پتاسیم در آزمایش پتاسیم خون:

• بالغین/افراد مسن: mEq/L5-5 یا mmol/L 3.5-5 (واحد SI)
• کودکان: mEq/L4-4.7
• شیرخواران: mEq/L1-5.3
• نوزادان: mEq/L9-5.9

 مقادیر بحرانی پتاسیم در آزمایش پتاسیم خون:

• بالغین < 3 یا > 1 mEq/L
• نوزادان < 5 یا > 8 mEq/L

کاربرد آزمایش پتاسیم خون:

آزمایش پتاسیم یا K به صورت روتین برای بیشتر مبتلایان به بیماری های شدید انجام می شود. به علاوه به دلیل اینکه این الکترولیت برای عملکرد قلب بسیار ضروری است، بخشی از بررسی روتین بیماران مصرف کننده  دیورتیک ها (موادی هستند که با افزایش جریان ادرار با تأثیر بر کلیه، حجم ادرار انسان را افزایش می دهند) یا داروهای قلبی هم می باشد.

توضیح آزمایش پتاسیم خون:

پتاسیم کاتیون اصلی داخل سلولی می باشد. غلظت پتاسیم داخل سلولی حدود mEq/L 150 است در حالی که غلظت طبیعی پتاسیم سرم حدود mEq/L 4 می باشد. این نسبت مهم ترین شاخص ثابت ماندن پتانسیل الکتریکی غشاء بخصوص در بافت عصبی_عضلانی است. به دلیل این که غلظت سرمی پتاسیم بسیار کم می باشد، تغییرات کوچکی در غلظت آن، نتایج مهمی در پی خواهد داشت. پتاسیم توسط کلیه بازجذب نمی گردد. بنابراین اگر پتاسیم توسط رژیم غذایی تامین نشود (یا از طریق IV (تزریق داخل رگی) به بیمارانی که قادر به خوردن نیستند) سطح پتاسیم سرم سریعا می تواند افت کند.

پتاسیم بخش مهمی از سنتز پروتئین و حفظ فشار طبیعی انکوتیک و تعادل الکتریکی سلولی است. پتاسیم به بخش متابولیک تعادل اسید و باز کمک می کند، زیرا کلیه ها می توانند پتاسیم را به جای یون های هیدروژن و برای حفظ pH فیزیولوژیک جابجا کنند.

غلظت پتاسیم سرم به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:

• آلدوسترون (و تا حدی گلوکوکورتیکواستروئیدها): این هورمون دفع کلیوی پتاسیم را افزایش می دهد.
• بازجذب سدیم: با بازجذب سدیم، پتاسیم دفع می شود.
• تعادل اسید و باز: حالت های قلیایی تمایل به کاهش سطح پتاسیم سرم با ایجاد مقداری پتاسیم در سلول دارند. حالت‌های اسیدی تمایل دارند سطح پتاسیم سرم را با معکوس کردن آن افزایش دهند. علائم هیپرکالمی شامل تحریک پذیری، تهوع، استفراغ، کولیک روده کوچک و اسهال است. الکتروکاردیوگرام ممکن است اوج امواج T، کمپلکس QRS گسترده و پایین آمدن قطعه ST را نشان دهد. علائم هیپوکالمی مربوط به کاهش انقباض عضلات صاف، اسکلتی و قلبی است که منجر به ضعف، فلج، هیپورفلکسی، ایلئوس، افزایش حساسیت قلبی به دیگوکسین، آریتمی های قلبی (دیس ریتمی)، امواج T مسطح و امواج U برجسته می شود. این الکترولیت تأثیرات عمیقی بر ضربان قلب و انقباض دارد. سطح پتاسیم در بیماران مبتلا به اورمی، بیماری آدیسون و استفراغ و اسهال و در بیمارانی که استروئید درمانی و دیورتیک های کاهش دهنده پتاسیم مصرف می کنند باید به دقت پیگیری شود. در بیمارانی که داروهای شبه دیژیتالیس مصرف می کنند، پتاسیم باید به دقت کنترل شود، زیرا آریتمی های قلبی ممکن است توسط هیپوکالمی و دیگوکسین ایجاد شود.

عوامل مداخله گر در آزمایش پتاسیم خون:

• ممکن است باز و بسته کردن دستی که تورنیکه به آن بسته شده است سطوح پتاسیم را افزایش دهد.
• همولیز خون در حین خون گیری یا در طی پردازش آزمایشگاهی باعث افزایش سطوح پتاسیم می شود.
• داروهایی که ممکن است باعث افزایش سطح پتاسیم شوند عبارتند از: اسید آمینوکاپروئیک، آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد نئوپلاسم، کاپتوپریل، اپی نفرین، هپارین، هیستامین، ایزونیازید (INH)، لیتیوم، مانیتول، دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم، مکمل های پتاسیم و سوکسینیل کولین.
• داروهایی که ممکن است باعث کاهش سطوح پتاسیم شوند عبارتند از: استازولامید، آمینوسالیسیلیک اسید، انفوزیون گلوکز، آمفوتریسین B، کاربنی سیلین، سیس پلاتین، دیورتیک ها (دفع کننده پتاسیم)، انسولین، ملین ها، لیتیوم کاربونات، پنی سیلین G سدیم (دوزهای بالا)، فنوتیازین ها، سالیسیلات ها (آسپرین) و سدیم پلی استیرن سولفونات (کایکسالات).

اولویت های بالینی در آزمایش پتاسیم خون:

• این الکترولیت اثرات عمیقی بر ضربان قلب و انقباض دارد. سطح پتاسیم در بیمارانی که داروهای شبه دیژیتالیس و دیورتیک ها مصرف می کنند باید به دقت کنترل شود، زیرا ممکن است آریتمی قلبی توسط هیپوکالمی ایجاد شود.
• پتاسیم داخل وریدی ممکن است برای جلوگیری از آریتمی قلبی برای هیپوکالمی در بزرگسالان تجویز شود. پتاسیم به آهستگی تزریق می شود تا از تحریک رگ ها جلوگیری شود.
• سطح پتاسیم سرم تحت تأثیر تعادل اسید و باز قرار می گیرد. حالت های قلیایی سطح پتاسیم را کاهش می دهند و حالت های اسیدی سطح پتاسیم را افزایش می دهند.
• همولیز خون طی خونگیری یا در آزمایشگاه می تواند موجب افزایش سطح پتاسیم شود.

 

روش کار و مراقبت از بیمار در آزمایش پتاسیم خون:

قبل از نمونه گیری:

• روش کار توضیح داده می شود، برای آزمایش خون معمولا از ورید جلویی خونگیری می شود.
• احتیاج به رژیم غذایی خاص یا ناشتایی نمی باشد.

هنگام نمونه گیری:

• لوله خونی که معمولاً استفاده می شود قرمز یا سبز است.
• از باز و بسته کردن دست بعد از بستن تورنیکه خودداری کنید.
• از همولیز باید جلوگیری شود.

بعد از نمونه گیری:

• محل خونگیری را فشار دهید یا از پانسمان فشاری استفاده می شود.
• محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی شود.
• بیمار دارای سطح بالا یا پایین پتاسیم را از نظر آریتمی های قلبی بررسی می شود.
• بیماران مصرف کننده دیگوکسین و دیورتیک ها را از نظر هایپوکالمی کنترل شود.
• در صورت درخواست، برای تصحیح هایپرکالمی رزین های تبادل کننده (مانند کایکسالات انما) را تجویز می کنند.

نتایج آزمایش و اهمیت بالینی در آزمایش پتاسیم خون

افزایش سطوح پتاسیم (هیپرکالمی):

• مصرف بیش از حد پتاسیم در رژیم غذایی
• مصرف بیش از حد پتاسیم بصورت IV (تزریق وریدی): از آنجایی که مقدار پتاسیم در سرم بسیار کم است، افزایش حداقل اما قابل توجه در دریافت پتاسیم می تواند باعث افزایش سطح سرمی شود.
• نارسایی حاد یا مزمن کلیه: شایع ترین علت هیپرکالمی است. دفع پتاسیم کاهش می یابد و سطح پتاسیم افزایش می یابد.
• بیماری آدیسون
• هیپوآلدوسترونیسم
• دیورتیک های مهارکننده آلدوسترون (مانند اسپیرونولاکتون، تریامترن): دفع آلدوسترون وجود ندارد. آلدوسترون باعث افزایش دفع پتاسیم می شود. بدون آن اثر، دفع پتاسیم کاهش می یابد و سطح پتاسیم افزایش می یابد.
• له شدگی و آسیب به بافت ها
• همولیز
• انتقال خون همولیز شده
• عفونت: پتاسیم در سطوح بالایی در سلول وجود دارد. با آسیب سلولی و لیز، پتاسیم درون سلول به جریان خون آزاد می شود.
• اسیدوز: برای حفظ pH فیزیولوژیک در طی اسیدوز، یون های هیدروژن از خون به داخل سلول رانده می شوند. برای حفظ تعادل الکتریکی، پتاسیم از سلول خارج می شود و سطح پتاسیم افزایش می یابد.
• دهیدراسیون (کم آبی بدن): پتاسیم در بیماران کم‌آب غلیظ تر می‌شود و به نظر می‌رسد سطح سرمی آن افزایش می‌یابد. هنگامی که بیمار هیدراته می شود، سطح پتاسیم ممکن است در واقع کاهش یابد.

سطوح پایین پتاسیم (هیپوکالمی):

• دریافت رژیم غذایی نامناسب یا کاهش مصرف پتاسیم
• کاهش مصرف پتاسیم بصورت IV: کلیه ها نمی توانند پتاسیم را برای جبران کاهش دریافت پتاسیم بازجذب کنند بنابراین سطح پتاسیم کاهش می یابد.
• سوختگی ها
• اختلالات گوارشی (GI) (مانند اسهال، استفراغ، آدنوم های ویلوس): پتاسیم بیش از حد به دلیل از دست دادن مایعات و الکترولیت های مداوم همانطور که در بالا ذکر شد از دست می رود.
• دیورتیک ها: این داروها باعث افزایش دفع کلیوی پتاسیم می شوند. به ویژه برای بیماران قلبی که از داروهای دیورتیک و دیژیتالیس استفاده می کنند بسیار مهم است. هیپوکالمی می تواند اکتوپی را که دیگوکسین ممکن است ایجاد کند تشدید کند.
• هیپرآلدوسترونیسم: آلدوسترون باعث افزایش دفع پتاسیم می شود.
• سندرم کوشینگ: گلوکوکورتیکواستروئیدها اثر «شبیه آلدوسترون» دارند.
• اسیدوز توبولار کلیه: دفع کلیوی پتاسیم افزایش می یابد.
• مصرف شیرین بیان: شیرین بیان اثری «شبیه آلدوسترون» دارد.
• آلکالوز: برای حفظ PH فیزیولوژیک در طول آلکالوز، یون های هیدروژن از سلول خارج شده و وارد خون می شوند. برای حفظ تعادل الکتریکی، پتاسیم به داخل سلول هدایت می شود. سطح پتاسیم کاهش می یابد.
• تجویز انسولین: در بیماران مبتلا به هیپرگلیسمی، انسولین تجویز می شود. گلوکز و پتاسیم به داخل سلول هدایت می شوند. سطح پتاسیم کاهش می یابد.
• تجویز گلوکز: در یک فرد عادی، انسولین در پاسخ به تجویز گلوکز ترشح می شود. گلوکز و پتاسیم به داخل سلول هدایت می شوند. سطح پتاسیم کاهش می یابد.
• آسیت: این بیماران به دلیل کاهش حجم داخل عروقی که ناشی از تجمع مایعات است، جریان خون کلیوی کاهش یافته است. کاهش جریان خون باعث تحریک ترشح آلدوسترون می شود که باعث افزایش دفع پتاسیم می شود. علاوه بر این، این بیماران اغلب از دیورتیک های دفع کننده پتاسیم استفاده می کنند.
• تنگی شریان کلیوی: در این بیماران جریان خون کلیوی کاهش یافته است. پاتوفیزیولوژی این حالت همانطور که در بالا توضیح داده شد است.
• سیستیک فیبروزیس: در این بیماران از دست دادن پتاسیم در ترشحات و عرق افزایش یافته است.
• تروما/جراحی/سوختگی: پاسخ بدن به تروما تا حدی توسط آلدوسترون انجام می شود که باعث افزایش دفع پتاسیم می شود.

تست های مرتبط در آزمایش پتاسیم خون:

• سدیم و کلرید خون: این الکترولیت ها اغلب با پتاسیم اندازه گیری می شوند. تمام این الکترولیت ها از نظر متابولیکی با یکدیگر مرتبط اند.
• پتاسیم ادرار: این آزمایش برای تشخیص افزایش دفع پتاسیم استفاده می شود.