آزمایش CREATININE | آزمایش Cr
|
کراتینین خون (کراتینین سرم) CREATININE, BLOOD (Serum Creatinine) |
اهمیت آزمایش Creatinine
کراتین جزء مواد زائد می باشد که توسط متابولیسم عضلات بدن و خوردن گوشت تولید می شود و سپس مانند سایر مواد زائد بدن توسط کلیه های سالم از خون فیلتر می شود و در نهایت از طریق ادرار از بدن خارج می شود. بنابراین چنانچه مشکل کلیوی داشته باشید، کلیه ها نمی توانند عملکرد خود را به درستی انجام دهند و مواد زائد کراتین در خون تجمع می یابد؛ آزمایش Creatinine میزان کراتین را برای ارزیابی میزان فیلتراسیون گلومرولی کلیه ها یا Estimated glomerular filtration rate (eGFR) استفاده می شود.
هدف از درخواست آزمایش Creatinine توسط پزشک
آزمایش Creatinine توسط پزشک برای چکاپ دوره ای و یا ارزیابی سلامتی کلیه های شما درخواست می شود؛ آزمایش Creatinine ممکن است در کنار آزمایش های مکمل خود مانند Urine creatinine، Cystatin C، Blood urea nitrogen (BUN)، Albumin creatinine ration (ACR)، Estimated glomerular filtration rate (eGFR)و Creatinine Clearance ، برای ارزیابی تخصصی عملکرد کلیه ها درخواست شود. همچنین اگر دچار علائم و مشکل کلیوی هستید و یا تحت درمان هستید، آزمایش Creatinine برای تشخیص بیماری کلیوی و ارزیابی روند تاثیر درمان درخواست می شود. معمولا افرادی که مبتلا به بیماری دیابت نوع یک و دو، بیماری های کلیوی و یا بیماری های زمینه ای هستند که کلیه ها تحت تاثیر مصرف داروها ممکن است قرار بگیرد؛ پزشک آزمایش Creatinine درخواست می کند.
مقادیر طبیعی در آزمایش Creatinine
- افراد مسن: کاهش حجم عضله ممکن است موجب کاهش مقادیر کراتینین شود.
- بالغین:
مردان: mg/dL 1.1-0.5 یا micromole/L 97-44 (واحد SI)
زنان: mg/dL 1.2-0.6 یا micromole/L 106-53 (واحد SI)
- جوانان: mg/dL 1-0.5
- کودکان: mg/dL7-0.3
- شیرخواران: mg/dL4-0.2
- نوزادان: mg/dL2-0.3
|
مقادیر بحرانی در آزمایش Creatinine > 4 میلی گرم بر دسی لیتر (نشان دهنده ی آسیب شدید عملکرد کلیه است) |
توضیح آزمایش Creatinine
آزمایش Creatinine برای تشخیص آسیب عملکرد کلیه استفاده می شود. آزمایش Creatinine مقدار کراتینین خون اندازه گیری می شود. کراتینین محصول کاتابولیک کراتین فسفات است که در انقباض عضله اسکلتی مصرف می شود. تولید روزانه کراتین و در نتیجه کراتینین به حجم عضله بدن بستگی و افت و خیز کمی دارد. کراتینین هم مانند نیتروژن اوره خون (BUN) کاملا توسط کلیه ها دفع می شود و با عملکرد دفعی کلیه رابطه مستقیم دارد. بنابراین، با عملکرد دفعی طبیعی کلیه سطح کراتینین سرم ثابت و طبیعی خواهد ماند. تنها اختلالات کلیوی مانند گلومرولونفریت، پیلونفریت، نکروز توبولی حاد و انسداد ادراری موجب افزایش غیرطبیعی کراتینین خواهند شد. بعد از صرف غذا بخصوص مقدار زیادی گوشت، افزایش ناچیزی در سطح کراتینین دیده می شود. به علاوه ممکن است تغییر روزانه ای هم در سطح آن وجود داشته باشد (حداقل مقدار در 7 قبل از ظهر و حداکثر در7 بعد از ظهر).
آزمایش کراتینین سرم به همراه آزمایش BUN برای تشخیص آسیب عملکرد کلیه استفاده می شود. برخلاف آزمایش BUN، عملکرد کبد تاثیر کمی بر روی کراتینین دارد. کراتینین برای برآورد سرعت فیلتراسیون گلومرولی کلیه (GFR) استفاده می شود. اهمیت سطح کراتینین سرم به اندازه BUN است ولی دیرتر از BUN افزایش می یابد. بنابراین افزایش در سطح کراتینین روند مزمن بیماری را نشان می دهد. عموما افزایش دو برابر کراتینین نشان دهنده ی 50 درصد کاهش GFR است. سطح آزمایش Creatinine همراه با آزمایش BUN تفسیر می گردد و در واقع آزمایش Creatinine و آزمایش BUN، تست های مربوط به عملکرد کلیه نامیده می شوند؛ نسبت کراتینین / BUN معیار خوبی برای عملکرد کبد و کلیه است. محدوده طبیعی آن 25-6 و 15.5 مقدار بهینه آن برای بالغین می باشد.
گرچه در طب فعلی کراتینین سرم رایج ترین پارامتر بیوشیمیایی برای برآورد GFR است ولی نقایصی در استفاده از این پارامتر وجود دارند. عواملی نظیر توده عضلانی و مصرف پروتئین می توانند بر کراتینین سرم اثر بگذارند و دقت برآورد GFR را کاهش دهند. به علاوه، در بیماران ناپایدار و در وضعیت بحرانی، تغییرات شدید عملکرد کلیه می تواند ارزیابی در لحظه GFR با استفاده از کراتینین سرم را سخت سازد. از طرف دیگر، سیستاتین C پروتئینی است که با سرعت ثابت توسط تمام سلول های هسته دار تولید می شود و احتمالا شاخص بهتری برای GFR است، به دلیل سرعت ثابت تولیدش، غلظت سرمی آن تنها با فیلتراسیون گلومرولی تعیین می شود و سطح آن تحت تاثیر عوامل موثر بر کراتینین و BUN قرار نمی گیرد. ممکن است با سیستاتین C خطر ایجاد بیماری کلیوی مزمن پیش بینی و بدین وسیله پیام وضعیت "پیش بالینی" نارسایی کلیوی فرستاده شود. مطالعات متعددی اشاره کرده اند که سطح بالای سیستاتین C با خطر مرگ، انواع بیماری قلبی-عروقی ( نظیر سکته قلبی {MI}، سکته مغزی، نارسایی قلب، بیماری شریان محیطی و سندرم متابولیک) همراه می باشد. مقدار مرجع برای زنان mg/L 0.9-0.52 با میانگین mg/L 0.71 است. مقدار مرجع برای مردان mg/L 0.98-0.56 با میانگین mg/L 0.77 می باشد.
نکات مرتبط با سن در آزمایش Creatinine
از جمله مواردی که می توان نسبت به رابطه سن در جواب آزمایش Creatinine بیان کرد این است که به دلیل کاهش حجم عضله، در افراد مسن و کودکان سطح کراتینین پایین تر می باشد. در چنین حالتی ممکن است بیماری کلیوی این بیماران آشکار نشود.
عوامل مداخله گر در آزمایش Creatinine
رژیم غنی از گوشت باعث افزایش موقتی سطح کراتینین سرم در آزمایش Creatinine می شود.
داروهای مهارکننده های ACE، آمینوگلیکوزیدها (مانند جنتامایسین)، سایمتیدین، داروهای شیمی درمانی حاوی فلزات سنگین (مانند سیس پلاتین) و سایر دارو های سمی برای کلیه مانند سفالوسپورین ها (از جمله سفوکسی تین)، افزایش دهنده ی سطح کراتینین هستند.
روش کار نمونه گیر و مراقبت از بیمار در آزمایش Creatinine
- قبل از نمونه گیری
- روش کار را برای بیمار توضیح دهید.
- به بیمار بگویید که نیازی به ناشتایی نیست.
- هنگام نمونه گیری
- در یک لوله ی در قرمز نمونه خون وریدی بگیرید
- برای شیرخواران، خون از پاشنه ی پا گرفته می شود.
- بعد از نمونه گیری
- محل خونگیری را فشار دهید یا از پانسمان فشاری استفاده کنید.
- محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی کنید.
نتایج و اهمیت بالینی در آزمایش Creatinine
سطوح بالا کراتینین در آزمایش Creatinine و بیماری های مرتبط با آن
- گلومرولونفریت، پیلونفریت، نکروز حاد توبولی، انسداد مجرای ادراری، کاهش جریان خون کلیوی (همانند شوک، کم آبی (دهیدراسیون)، نارسایی احتقانی قلب، آترواسکلروز)، نفروپاتی دیابتی و نفریت از جمله بیماری هایی هستند که بر عملکرد کلیه تاثیر می گذارند. عملکرد کلیه در این بیماری ها مختل می شود و سطح کراتینین در آزمایش Creatinine بالا می رود.
- رابدومیولیز: آسیب به عضله ی اسکلتی باعث آزاد شدن میوگلوبین به داخل جریان خون می شود، که مقادیر زیاد آن برای کلیه سمی می باشد و باعث می شود که سطح کراتینین در آزمایش Creatinine بالا رود.
- آگرومگالی
- ژیگانتیسم: توده ی عضلانی در این بیماری ها افزایش می یابد به صورتی که باعث می شود سطح "طبیعی" کراتینین در آزمایش Creatinine بالا باشد.
سطوح پایین کراتینین در آزمایش Creatinine و بیماری ها مرتبط با آن
- ناتوانی و ضعف
- کاهش توده ی عضلانی (مانند دیستروفی عضلانی، میاستنی گراویس): این بیماری ها مرتبط با کاهش توده ی عضلانی می باشند و سطح "طبیعی" کراتینین در آزمایش Creatinine پایین است.
علائم مرتبط با افزایش کراتینین
افزایش میزان کراتینین در آزمایش Creatinine شما نشان دهنده نقص در عملکرد کلیه است و
فرد ممکن است با علائمی چون خستگی مزمن، بی اشتهایی، تهوع و استفراق، سردرد، کاهش وزن، ورم دست و پا، خارش پوست، افزایش یا کاهش ادرار، تیره یا بی رنگ شدن ادرار و اگر فرد دارای بیماری دیابت باشد که از عارضه های آن بیماری کلیه است ممکن است با علائم دیگری مثل کاهش انرژی، کاهش وزن، تاری دید، گزگز کردن دست یا پا و تمرکز ضعیف دچار شود.
- آزمایش های مرتبط با آزمایش Creatinine
- نیتروژن اوره خون (BUN): از آزمایش Creatinine برای بررسی عملکرد کلیه استفاده می شود و برخلاف کراتینین عوامل غیر کلیوی مختلفی می توانند باعث تغییر نتایج آن شوند.
- کلیرانس کراتینین: آزمایش Creatinine روشی دقیق تر برای اندازه گیری عملکرد کلیه می باشد. سرعت تصفیه ی گلومرولی در آزمایش Creatinine به صورت مستقیم اندازه گیری می شود.
